„Wyspy życia” na mokradłach

To, że człowiek przekształca środowisko do swoich potrzeb jest oczywiste. Większość tych zmian niestety ma negatywny wpływ na otaczającą nas przyrodę. Jednak czasem, nawet w tak znacznie przekształconych miejscach jak wyrobiska po wydobyciu surowców, można znaleźć potencjał dla ochrony przyrody. Tak też stało się w Chlewicach, gdzie w zagłębieniach po pozyskaniu żwiru i piasku powstały „Wyspy życia”.

Czasem czujne spojrzenie rodzica nie wystarczy aby piskle było bezpieczne. Foto: Olga Betańska

Czym są „Wyspy życia” pisaliśmy już nie raz. To właśnie tam, na sztucznych platformach z piaskiem licznie gniazdują rybitwy, mewy i wiele innych gatunków. Ptaki te pierwotnie zakładały gniazda na łachach piaskowych w dolinach dużych rzek. Jednak w wyniku regulacji cieków, straciły miejsca dogodne do lęgów. Nasze sztuczne platformy na sztucznych zbiornikach w pobliżu Odry, stały się dla nich wybawieniem.

Na wyspach życia młode rybitwy rzeczne mogą czuć się bezpiecznie. Foto: Olga Betańska

Pływająca konstrukcja platform, oprócz samego miejsca zapewnia ptaków również bezpieczeństwo. Gniazda są zabezpieczone przed wahaniami poziomu wody. Skośne brzegi sztucznych wysp zabezpieczały także przed wtargnięciem drapieżników. Dzięki temu co roku obserwujemy tam lęgi śmieszek i rybitw rzecznych. Kolonie, składające się z setek gniazd opuszczają tysiące piskląt. Ale to nie wszystko! Tym dwóm gatunkom towarzyszą ptaki znacznie rzadsze. Na wyspach do lęgów przystępują także np. rybitwy białoczelne, sieweczki rzeczne, krwawodzioby czy ostrygojady. One również mogą bezpiecznie wychować tu swoje potomstwo.

Ostrygojad na wyspach życia Foto: Olga Betańska

Jednak spokój w tej oazie życia zakłóciła norka amerykańska, zwana także wizonem. Jest to gatunek obcy, pochodzący z Ameryki Północnej. Został sprowadzony do Polski w celu hodowli na futra. Nie można norce odmówić ani uroku ani niezwykłej inteligencji. Wiele osobników uciekło z ferm i tak świetnie radzą sobie w naszym środowisku, że stały się gatunkiem inwazyjnym. Norki są doskonałymi pływakami, świetnie się wspinają po drzewach i nie tylko. Zjadają ryby, małe ssaki, płazy…. a także jaja i pisklęta ptaków. Z tego powodu znacznie zagrażają naszej rodzimej faunie.

Wizon amerykański (norka amerykańska) Neovison vison. Foto: Piotr Chara

Wraz z pojawieniem się norki, na wyspach życia pojawiła się śmierć. Ten sprytny zwierzak nauczył się wkradać na platformy. Wciągu jednej nocy, jedna norka potrafi zabić kilkadziesiąt piskląt i zniszczyć kilkadziesiąt jaj. Nie zważa na ostre dzioby rybitw, broniących swoich potomków. Dla kolonii jest to potężny cios, często nie do odrobienia w jednym sezonie lęgowym. Trzeba działać aby pomóc ptakom!

Jednym ze sposobów ochrony przed norką jest założenie specjalistycznego ogrodzenia. Na taki krok zdecydowała się Fundacja Zielonej Doliny Odry i Warty w Chlewicach. W ramach projektu „Odtwarzanie mokradeł” zakupiliśmy łącznie ponad 2300 metrów ogrodzenia, które będzie chroniło zarówno wokół „Wysp życia” jak i łąki w Lubiechni oraz stawy w okolicach Dargomyśla. Aby dobrze zabezpieczyć te miejsca potrzebne są 3 rodzaje ogrodzenia. Pierwsze o długości 950 metrów jest stałe. Wysokie na 160 cm panele, kończą się okapem skierowanym na zewnątrz. Dzięki okapowi, nawet jeśli zwierzę wejdzie na ogrodzenie, nie będzie mogło przedostać się do środka. Drugi typ ogrodzenia ma bardzo podobną konstrukcję ale jest przenośne. 1200 metrów paneli z okapem będzie mogło zmieniać miejsce w zależności od potrzeb. Ostatnie 200 metrów ogrodzenia to ogrodzenie pływające. Jest ono zakończone okapem zarówno od góry jak i od dołu. Pod wodą znajdzie się ok. 1 metra konstrukcji a nad wodą będzie wystawać 50 cm. Takie działanie skutecznie powstrzyma obcego drapieżnika przed niszczeniem ptasich lęgów.

Wszystkie te prace zostały wykonane w ramach projektu „Odtwarzanie mokradeł” przez Fundację Zielonej Doliny Odry i Warty. Wartość projektu to 2 453 080 zł. 1 772 350,30 zł pochodzi ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego a 312 767,70 zł ze środków budżetu Państwa. Fundusze EOG reprezentują wkład Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w tworzenie Europy zielonej, konkurencyjnej i sprzyjającej integracji społecznej.
Istnieją dwa cele ogólne: ograniczenie nierówności ekonomicznych i społecznych w Europie i wzmocnienie relacji dwustronnych pomiędzy państwami-darczyńcami a 15 krajami UE z Europy Środkowej i Południowej i obszaru Morza Bałtyckiego. Trzy Państwa-Darczyńcy ściśle współpracują z UE w ramach Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG). Darczyńcy przekazali 3,3 miliarda euro
w ramach kolejnych programów funduszy w latach 1994–2014. Fundusze EOG na lata 2014–2021 wynoszą 1,55 miliarda euro.

Fundusze EOG są wspólnie finansowane przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię, których wkład oparty jest na ich PKB. Kwalifikowalność do Funduszy wynika ze spełnienia kryteriów określonych w ramach Funduszu Spójności UE przeznaczonego dla państw członkowskich, w których dochód krajowy brutto na mieszkańca jest niższy niż 90% średniej unijnej.